ای کاش جور دیگری طراحی میشد! حتما تا بهحال شده با محصولی سروکار داشته باشید و پیش خودتان این جمله را بگویید. برای پاسخ به این چالشهای کاربران دانشی وجود دارد که به آن تجربه کاربری میگویند.
تجربه کاربری در طراحی سایت هم نقش بسیار مهمی دارد. یک سایت دارای تجربه کاربری یا همان UX خوب باعث میشود کاربر بارها و بارها به سایت ما سر بزند در حالیکه UX نامناسب باعث میشود مخاطب همان بار اول با عصبانیت سایتمان را ببندد.
تجربه کاربری یا همان UX چیست؟ آیا به عنوان یک کارفرما، آشنایی مناسبی با این زمینه دارید؟ دیگر نیازی نیست نگران این موضوعات باشید؛ زیرا این مقاله را برای شما نگارش کردهایم تا هر آنچه که باید درباره UX بدانید را به شما عزیزان آموزش دهیم.
اما تجربه کاربری چیست و چه ویژگیهایی را باید رعایت کنیم تا یک UX فوقالعاده داشته باشیم؟ در این مقاله با ما همراه باشید.
UX یا تجربه کاربری چیست؟
اگر با زمینه طراحی سایت کمی آشنایی داشته باشید، حتما کلمه UX به گوشتان خورده است. کلمه UX مخفف عبارت انگلیسی User Experience میباشد که در زبان فارسی به آن تجربه کاربری میگویند. زمانی که کاربر وارد سایتی میشود با مشاهده محتوا و محصولات آن تجارب مختلفی برایش بهوجود میآید که به مجموع این تجربهها UX گفته میشود. اینکه کاربر تجربه فوقالعادهای زمان کار با وب سایت شما کسب کند بسیار اهمیت داشته و تاثیر مستقیمی در فروش محصولات یا خدمات شما خواهد گذاشت.
به طور کلی UX شامل فرآیندهایی میشود که تجربه کاربر را هنگام کار با سایت شما بهبود داده و تجربههای خوشایندی را برای آن ایجاد میکند؛ به طور مثال اگر میخواهید محصولی را در سایتتان به فروش برسانید، مراحل این کار را باید به اندازهای ساده، راحت، سریع، جذاب و دلنشین طراحی کنید که کاربر از لحظه به لحظه خرید خود نهایت لذت را ببرد.
برای این کار میتوانید مراحل سفارش محصولات را کمتر کنید تا کاربر بتواند خیلی سریع سفارش خود را ثبت کند یا اینکه برای مقایسه محصولات خود یک صفحه حرفهای طراحی نمایید تا زمانی که کاربر قصد مقایسه چند محصول را با یکدیگر داشت این امکان برای آن فراهم باشد.
تاریخچه تجربه کاربری
قبل از این که به بررسی مفاهیم و نکات تجربه کاربری در سایت بپردازیم، بهتر است کمی با تاریخچه UX آشنا شویم. داشتن دانش کافی در این زمینه میتواند به شما کمک کند تا راحتتر نیازهای خود را شناسایی کنید. تاریخچه UX به شکل زیر است:
. 4000 سال قبل از میلاد – فنگ شویی
اگر به 4000 سال قبل از میلاد مسیح بازگردیم، به یکی از مفاهیمی بر خواهیم خورد که در آن زمان از اهمیت زیادی برخوردار بوده است. عبارت فنگشویی اولین بار در چین باستان مطرح شد که در آن نکاتی به فرد آموخته میشود تا با چینش و تنظیم محیط اطراف، تاثیر محیط روی انسان را بهبود دهد.
در اصل، اصول فنگشویی تجربه فرد را از چیدمان اطراف خود بهتر و زیباتر میکنند. نمیتوان به طور قطعی گفت این مفهوم معادل UX امروزی است؛ اما میتوان آن را به عنوان یک خراش از پوسته ضخیم UX دانست.
. 5000 سال قبل از میلاد – ارگونومی
حتما تا به حال کلمه ارگونومی یا ارگونومیک به گوشتان خورده است؛ در واقع این لغت 5000 سال قبل از میلاد مسیح توسط یونانیان باستان ابداع شد که منظور آن اصولی برای استفاده راحتتر از وسایل و ابزار است.
مفهوم ارگونومیک نیز یکی از مفاهیم ریزی است که در تجربه کاربری فرد از وسایل مختلف کسب میشود؛ به طور مثال در علم پزشکی یونان باستان، بقراط دستورالعمل و روشهایی را برای چیدمان و نحوه قرارگیری ابزارهای پزشکی ارائه کرد تا استفاده از آنها برای پزشک جراح راحتتر و سریعتر شود.
. اوایل دهه 1900 – تیلوریسم
کمی جلوتر رفته و به اوایل دهه 1900 سفر میکنیم. در این دهه یکی از مفاهیم مهم که جزو اصول UX بوده مطرح شده است. این مفهوم تیلورسیم نام دارد که شباهت بسیاری به مفهوم کاربرپذیری در UX دارد. این عبارت برای اولین بار توسط یک مهندس آمریکایی و پس از تحقیقات گسترده بیان شد که روی تعامل کارگران با ابزار و وسایل مورد نیازشان تاثیر فوقالعادهای میگذارد.
. دهه 1940 – تویوتا و ارزش انسان
اگر امروزه از آپشنهای اختیاری خودرو خود لذت میبریم، باید بدانید که این امر را مدیون شرکت تویوتا هستیم. در دهه 1940 شرکت تویوتا با هدف ارزش گذاری برای سلایق انسانها که مشتریان خود محسوب میشد، ویژگیهای خودروهای خود را به عنوان آپشنهای اختیاری به مشتریان ارائه داد.
چنین ویژگیای باعث شد تا مشتریان هر چیزی را که نیاز داشته و توانایی پرداخت هزینه آن را داشتند، خریداری و به خودرو خود اضافه کنند. این موضوع تاثیر بسیاری روی تجربه کاربری مشتریان شرکت تویوتا گذاشت و باعث افزایش فروش محصولات این شرکت شد.
. 1955 – هنری دیفورس
یکی از موثرترین افراد در حوزه تولید لوازم و وسایل هوشمند، هنری دیفورس میباشد. این شخص یک مهندس صنایع آمریکایی بود و در سال 1955 برای اولین بار یک اصل بسیار مهم را در باز طراحی محصولاتی همچون جاروبرقی، لپ تاپ، تلفن و… پیاده سازی کرد.
مفهوم این اصل چنین بود که یک طرح تا زمانی موفق خواهد بود که افراد تجربه بهتر، راحتتر و کارآمدتری را هنگام استفاده از آن کسب کنند. چنین موضوعی باعث ابداع روشهای جدید برای طراحی این لوازم شد و استفاده از آنها را برای افراد سادهتر کرد.
. 1966 – والت دیزنی
از دیگر اشخاصی که تاثیر بسیاری در دنیا و تجربه کاربری افراد در استفاده از خدمات داشت، والت دیزنی میباشد. همه ما والت دیزنی را برای راه اندازی شرکت انیمشین سازی دیزنی و مجموعه تفریحی دیزنی لند میشناسیم.
جناب والت دیزنی وسواس فراوانی در خلق تجربههای جدید و بینقص داشت و بر این باور بود که جدیدترین فناوریها میتوانند زندگی را برای مردم راحتتر کنند. پیش بینی والت دیزنی امروزه به واقعیت پیوسته و فناوری های مدرن به کمک بشر آمدهاند. این فناوریها زندگی را برای ما سادهتر کرده و روند انجام امور مختلف را با UX بهتری به ما ارائه میدهند.
. 1984 – مکینتاش
در سال 1984 یک انقلاب عظیم در دنیای تکنولوژی و سیستمهای کامپیوتری رخ داد. این موضوع به دلیل معرفی کامپیوتر مکینتاش توسط شرکت اپل بود. کامپیوترها در آن زمان فاقد مانیتور و رابطهای کاربری بودند و همین امر موجب میشود که کار با آنها سخت باشد.
اما در سال 1984 زمانی که اپل مکینتاشها را معرفی کرد، همه از این ویژگی شگفتزده شدند و از آن موقع استفاده از سیستمهای کامپیوتری برای بشر سادهتر گردید. علاوه بر رابط کاربری گرافیکی (GUI)، این کامپیوترها دارای موس و کیبورد نیز بودند که UX استفاده از آنها را لذت بخشتر کرده بود.
. 1995 – دان نورمن و ابداع مفهوم تجربه کاربری (UX)
در آخر نیز میرسیم به یکی از سالهای مهم که به عنوان نقطه عطف تجربه کاربری در سایتها محسوب میشود. در سال 1995 مفهوم UX برای اولین بار توسط دان نورمن که یکی از کارمندان بخش روانشناسی و طراحی شرکت اپل بود، ابداع شد.
قبل از این اتفاق هیچ جایی از UX صحبت نشده بود و این مفهوم برای کسی معنی نداشت؛ اما جناب نورمن که اکنون صاحب NNG میباشد، توانست با این کار انقلابی در صنایع مختلف و همچنین حوزه طراحی سایت بهوجود بیاآورد.
مهمترین کاربردهای تجربه کاربری در سایت
اما سوالی که ممکنه در این جا پیش بیاید این است که تجربه کاربری در سایت چه کاربردهایی دارد؟ بگذارید این موضوع را با مثالی به شما توضیح دهیم؛ تا به حال شده به عنوان کاربر وارد سایتی شوید و به دلیل ظاهر بهم ریخته، دستهبندیهای نامنظم، نبودن امکان جستجو بین محصولات و محتوا و کلی مشکلات دیگر به سرعت از آن سایت خارج شوید؟
این مشکلات زمانی رخ میدهند که UX در آن سایتها پیاده سازی نشده و برای طراحان آن اهمیتی نداشته است. با پیاده سازی اصول UX، کاربران پس از ورود به سایت به راحتی با آن ارتباط گرفته و خدمات و محصولات مورد نیاز خود را خریداری میکنند.
6 ویژگی مهم یک تجربه کاربری ایدهآل
برای این که شناخت بهتری از نکات تجربه کاربری در سایت داشته باشید، پیشنهاد میکنیم با ویژگیهایی که باعث بهوجود آمدن یک تجربه فوقالعاده برای کاربر میشوند، آشنا شوید. این ویژگیها شامل موارد زیر هستند:
1. سودمند بودن
تجربه کاربری که توسط طراح UX ساخته میشود باید یک ویژگی مهم به نام سودمند بودن داشته باشد. این ویژگی مهمترین ویژگی UX بوده و اثر مستقیم روی نظر کاربر خواهد داشت. منظور از سودمند بودن این است که UX باید طوری طراحی شود که نیازهای کاربر را به طور کامل برطرف کند. توجه داشته باشید که اگر UX پیاده سازی شده سایت شما از این ویژگی برخوردار نباشد عملکرد سایت مورد نظر شکست خواهد خورد و نمیتواند نیاز کاربران را پاسخ دهد.
2. سادگی طراحی
از دیگر ویژگیهای مهمی که یک تجربه کاربری منحصر به فرد باید داشته باشد، قابل استفاده بودن در سادهترین شکل ممکن است؛ به این موضوع در ابتدای مقاله نیز اشاره کردیم. زمانی که کاربر هنگام استفاده از سایت شما سردرگم شده و نتواند به راحتی به هدف خود برسد، از وب سایت شما به سرعت خارج میشود.
اگر مفاهیم و بخشهایی که در سایت قرار میدهید برای کاربر قابل درک نباشد، همین موضوع باز پیش خواهد آمد. چنین مشکلاتی به دلیل رعایت نکردن UX در طراحی است. یک طراحی حرفهای تجربه منحصر به فرد و ساده را به کاربر ارائه میدهد.
3. مطلوب برای کاربران
مطلوب بودن طراحی نیز از دیگر ویژگیهای یک UX خوب میباشد. یک محصول یا خدمتی که به کاربر ارائه میشود باید از نظر ظاهری و زیبایی شناسی جذاب بوده و در عین حال به سادگی قابل تفسیر باشد. اگر بخواهیم این بخش را برای شما عزیزان سادهتر توضیح دهیم باید بگوییم که طراحی باید ساده و مینیمال باشد.
هر چه پیچیدگی و شلوغی در طراحی کمتر شود، کاربر راحتتر با آن ارتباط گرفته و تجربه بهتری از آن کسب خواهد کرد. طراحان UX باید طراحی خود را هدفمند انجام دهند تا یکی از مهمترین نکات تجربه کاربری در سایت را رعایت کرده باشند.
4. امکان جستجو
از مهمترین ویژگیهایی که حتما باید در طراحی تجربه کاربری رعایت شود، قابل جستجو بودن محصول یا محتوا درون سایت میباشد. به این نکته توجه داشته باشید که اگر کاربر نتواند به راحتی محصول مورد نظر خود را پیدا کند، به سرعت از سایت شما خارج شده و سراغ سایتهای بعدی میرود.
برای این که این نکته را رعایت کرده باشید، از یک سیستم جستجوی قدرتمند و سریع برای محصولات و محتوای سایت خود استفاده کنید تا در صورت نیاز، کاربر به راحتی قادر به یافتن آنها باشد.
5. دسترسی پذیر
قابل دسترسی بودن طراحی یکی از موارد مهمی است که باید در UX لحاظ شود؛ اما منظور از دسترسی پذیر بودن چیست؟ منظور از این ویژگی این است که هر فردی با هر توانایی که دارد با مراجعه به سایت شما، به راحتی امکان استفاده از آن را داشته باشد؛ این طراحی باید به شکلی باشد که افراد کم توان مانند کم بینایان یا افرادی که اختلالات شنوایی دارند، به راحتی قادر به استفاده از سایت شما باشند.
متاسفانه بسیاری از شرکتها به این بخش توجه نکرده و فکر میکنند به دلیل کوچک بودن جامعه کم توانان، صرف هزینه و زمان برای چنین ویژگیای نتیجه خوبی ندارد؛ اما این باور کاملا اشتباه است.
6. قابل اعتماد
و اما آخرین و مهمترین ویژگی که باید در طراحی تجربه کاربری استفاده شود، ویژگی قابل اعتماد بودن است. در این رابطه رندال تری میگوید: اگر یک بار مرا گول بزنی شرم بر تو؛ اگر برای بار دوم مرا گول بزنی، شرم بر من، این نقل و قول مثال بارز نحوه اعتماد کاربران به شما است.
اگر کاربری برای بار اول به شما اطمینان کنند و خدمات یا محصولی را به شما سفارش دهد و نسبت به شما بیاعتماد شود، دیگر به وب سایت شما سر نزده و از جایگزینهای دیگر استفاده خواهد کرد. همین موضوع باعث شده تا نیاز باشد شما به عنوان یک کارفرما نهایت تلاش خود را بکنید تا اعتماد کامل افراد را کسب نمایید.
طراحی UX در چه مراحلی انجام میشود؟
یکی از مهمترین نکات تجربه کاربری در سایت که هر کارفرمایی باید به آن مسلط باشد، نحوه و مراحل طراحی UX است. آشنایی با مراحل این کار به شما یک نقشه کلی و جامع از نحوه پیاده سازی UX ارائه داده که باعث میشود افراد حرفهای را برای این کار استخدام کنید. مراحل طراحی UX در اکثر وب سایتهای حرفهای به شکل زیر انجام میشود:
1) جمع آوری اطلاعات و دادهها
اولین کاری که یک طراح UX انجام میدهد، جمع آوری اطلاعات مورد نیاز درباره هدف خود از پیاده سازی این بخش میباشد. این مرحله به اندازهای مهم است که میتواند ویژگی قابل استفاده بودن UX در سایت را تحت تاثیر قرار دهد.
اگر اطلاعات بدست آمده توسط طراح ناقص باشد، نیاز کاربر را به طور کامل پاسخ نداده و رضایت آن را کسب نخواهد کرد. برای این کار یک طراح UX میتواند از روشهایی مانند پرسشنامه، مصاحبه، مشاهدات میدانی، مطالعه رقبا و… استفاده کند. این کار باعث افزایش کیفیت طراحی سایت نیز خواهد شد.
2) تحلیل دادهها
اطلاعاتی که در مرحله قبلی توسط طراح UX کسب شده، به صورت خام بوده و با آنها هیچ کاری نمیتواند انجام دهد، برای همین UX Designer باید اطلاعات خام را مورد تحلیل قرار داده تا بتواند در طراحی محصولات حرفهای از آنها استفاده کند.
معمولا UX Designer هایی که تجربه بیشتری در این حوزه دارند، این مرحله را حرفهایتر و سریعتر انجام میدهند. پس پیشنهاد میکنیم برای این کار سراغ افراد با تجربه رفته و از دانش آنها نهایت استفاده را ببرید.
3) معماری اطلاعات
مرحله سازماندهی اطلاعات با طراحی یک معماری فوقالعاده برای سایتها انجام میشود. اطلاعات در مرحله اول جمع آوری شده و سپس در مرحله دوم از حالت خام در میآیند؛ اما اکنون تمامی اطلاعاتی که یک طراح UX در دست خود دارد بهم ریخته و نامنظم است.
برای این که این فرد بتواند به صورت حرفهای از این اطلاعات نهایت استفاده را ببرد، باید آن را مرتب و سازماندهی کند. به این کار معماری اطلاعات میگویند که در نهایت، نقشهای دقیق از هدف طراحی سایت مورد نظر به شما ارائه خواهد داد.
4) طراحی پروتو تایپها و وایرفریمها
شاید فکر کنید تنها کاری که یک طراح تجربه کاربری انجام میدهد، آنالیز طراحی و بهبود آن است؛ اما باید بگوییم که یک طراح حرفهای نیاز است به مسائلی همچون گرافیک و دیزاین نیز مسلط باشد تا بتواند طرح اولیه سایت را در ذهن خود مجسم کند و سپس به طراحی آن بپردازد؛ به همین دلیل است که پس از معماری اطلاعات، UX Designer به طراحی پروتوتایپها و وایرفریمهای اولیه میپردازد.
وایرفریمها در واقع طرحهای ابتدایی هستند که طراحان در اولین مرحله از طراحی سایت آنها را ایجاد میکنند. در این روند وایرفریمها تغییرات زیادی پیدا کرده و به یک نسخه آزمایشی به نام پروتوتایپ تبدیل میشوند. پرتوتایپها نسخههای آزمایشی سایت هستند که در اختیار افراد قرار گرفته تا تستهای مد نظر را انجام دهند.
5) طراحی تعامل
اگر با مفهموم UX آشنایی پیدا کرده باشید میدانید که UX برای بهبود تعامل کاربر با سایت و محصولات آن استفاده میشود. هر چه کیفیت UX بالاتر باشد، تعامل کاربر نیز بهتر خواهد شد. در این مرحله طراح به صورت دقیقتر به طراحی تعاملی میپردازد. در انجام این کار باید موارد زیادی مانند لحن صحبت در محتوا، انیمیشنها، ظاهر سایت و پاسخهای سیستم به کاربر بررسی شده و در حالت بهینه خود قرار بگیرند.
6) طراحی رابط کاربری یا همان User Interface
برخی افراد فکر میکنند UI چیزی مثل UX بوده و شباهت زیادی با آن دارد؛ اما این باور کاملا غلط است؛ زیرا UI که مخفف عبارتUser Interface میباشد، یکی از اجزای کوچک و مهم تجربه کاربری محسوب میشود.
UI به معنای رابط کاربری یا همان ظاهر سایت است. نحوه قرارگیری المانها کنار هم، رنگها، انیمیشنها، لیستها، جدول و… همه و همه عضوهای UI هستند که توسط UX Designer پیاده سازی میشوند.
7) تولید و کار با محتوا
به طور کلی محتوا ابزاری است که با استفاده از آن پیامی را به مشتری انتقال می دهید. این محتوا می تواند تصویری باشد یا با استفاده از کلمات بیان شود. از محتوا برای معرفی محصولات و خدمات در سایتها استفاده میشود.
البته در برخی موارد نیز از محتواهای متنی و آموزشی برای جذب کاربران و افزایش ترافیک سایت بهره میبرند. برای تولید یک محتوای کامل و جامع، باید از اصول مهمی مانند چینش درست کلمات، استفاده از متون جذاب برای جلب نظر کاربر و… استفاده کرد.
8) انجام تستها مختلف
زمانی که کد نویسی و طراحی سایت به اتمام میرسد قبل از این که سایت در دسترس کاربران اینترنت قرار بگیرد، بهتر است تستهای متنوعی روی آن انجام شود تا از عملکرد درست و بهینه آن در شرایط مختلف مطمئن شوید. این تستها شامل A/B تست، تست کاربری پذیری (Usability Test)، تست 5 ثانیه، Card Sorting، تستهای دسترسی پذیری و… میشوند که تاثیر زیادی روی تجربه کاربری در سایت دارند.
9) ارزیابی نهایی و بهبود
همانطور که در ابتدا نیز اشاره کردیم، وظیفه اصلی یک طراح تجربه کاربری، آنالیز و بررسی نقاط قوت و ضعف سایت میباشد. این امر باید تا زمانی که سایت در دسترس کاربر است ادامه پیدا کرده تا در صورت رخ دادن مشکلی باعث افت امتیاز سایت در نتایج گوگل نشود. به همین دلیل این مرحله نه تنها آخرین مرحله طراحی UX نبوده بلکه شروع وظیفه اصلی طراح UX است.
یک طراح تجربه کاربری، نیازمند چه مهارتهایی است؟
شما به عنوان یک کارفرمای حرفهای زمانی که به دنبال یک طراح UX خبره و با تجربه هستید باید در فرد مورد نظر خود ویژگیهایی را جستجو کنید. مهارتهایی که یک طراح UX به آنها نیاز دارد شامل موارد زیر میباشند:
- توانایی برقراری ارتباط با مردم و افراد مختلف برای جمع آوری اطلاعات
- فراوری و تحلیل دادهها و اطلاعات
- طراحی پروتوتایپ و وایرفریم با استفاده از ابزارهای حرفهای
- آشنایی با اصول طراحی بصری محصول
- توانایی درک نیاز مشتری و تولید محصولات حرفهای برای جلب نظر آن
- مسلط به انجام تستهای مختلف برای اطمینان از سلامت سایت
- توانایی مذاکره و ارائه حرفهای جهت برقراری ارتباط با کارفرما
- انعطافپذیری کامل برای انجام کارهای تیمی
- و…
برخی باورهای غلط درباره تجربه کاربری
متاسفانه به دلیل وجود منابع نا معتبر و نشر اطلاعات غیر اصولی، شبهات و باورهای غلطی در رابطه با تجربه کاربری یا همان User Experience پدید آمده است. بهتر است شما به عنوان کارفرما با این باورهای غلط آشنا شوید. یکی از این باورهای اشتباه میگوید که UX به معنای طراحی ظاهر یک محصول میباشد؛ این نگرش یکی از رایجترین ذهنیتهای غلطی است که در رابطه با این موضوع وجود دارد، البته این تفکر به طور کامل اشتباه نیست.
حرف آخر
تجربه کاربری یکی از مهمترین مراحل طراحی یک سایت حرفهای به حساب میآید. در صورتی که این بخش توسط سازنده سایت نادیده گرفته شود، کاربران هنگام استفاده از آن احساس خوبی نداشته و از سایت خارج میشوند.
نکات تجربه کاربری در سایت بسیار زیاد بوده و طراحان برای انجام این کار از مراحل مختلفی استفاده میکنند. یک طراح UX برای این که این کار را به بهترین شکل ممکن پیاده سازی کند باید دارای تواناییهای گوناگونی باشد.
ما امروز در این مقاله تمامی مواردی که نیاز است به عنوان یک کارفرما درباره تجربه کاربری در سایت بدانید را بررسی کردیم و به سوال UX چیست پاسخ دادیم.
برای دریافت مشاوره در مورد طراحی تجربه کاربری میتوانید با متخصصین ما تماس بگیرید.